"Mystique" - Een voorversterker met de 4019A (1)
Ga direct naar deel 1 2 3 4 5 6 7
"Waar het nuchtere denken eindigt en het bouwen met finesse begint".
Allereerst een kleine introductie:
De
ontwikkeling van deze voorversterker is er eentje van bijna een jaar. Ik ben
niet over èèn nacht ijs gegaan... Het verhaal is bekend: Je bouwt wat en werkt
dat verder uit totdat je de kinderziektes er uit hebt en daarna begint de lange
weg van "het tweaken". Met name in dit "tweaken" zit het
grote voordeel dat je als zelfbouwer hebt t.o.v. fabrikanten: je bent immers
niet gebonden aan in grote hoeveelheden verkrijgbare onderdelen.... Ook het
esthetische aspect kan je naar geheel eigen inzicht invullen. In het afgelopen
jaar ben ik, ook dankzij anderen!, op verschillende dingen gestuit die ik de
enthousiaste zelfbouwer niet wil onthouden! Hier volgt dus, simpel gezegd, een
komplete bouwbeschrijving van een voorversterker die qua klank èn snelheid het
beste is wat ik tot nog toe heb mogen bouwen... Ik heb 'm een naam gegeven:
"Mystique". Waarom? Ten eerste omdat veel dingen die ik hier zal omschrijven
door sommigen als "voodoo" of, erger, als onzin zullen worden bestempeld...
Ten tweede omdat alles wat een naam draagt ineens een wat meer persoonlijk karakter
schijnt te krijgen....
Hoe dan ook, dit is een voorversterker die, mits gebouwd zoals hier beschreven
mèt de aangegeven componenten, zijn weerga niet kent!
Wat filosofiën.
Hier begint het allemaal: loop je de "meute" achterna of sla je een
onbekend pad in? Kijkend naar deze voorversterker denk ik dat duidelijk voor
het onbekende pad is gekozen... Dingen die door anderen als "ondergeschikt"
worden beoordeeld (of veroordeeld) krijgen hier de volle aandacht... Aandacht
voor het onbekende, onverwachte.. ik denk dat een groot deel van de kwaliteiten
van deze versterker hieruit voort komen. Alle aparte dingen "an sich"
zullen misschien niet de versterker maken, alles bij elkaar opgeteld zeker wel!!!
Kastkeuze.
Wat is er "mis" met metaal? Niets, zou je zeggen. Dat klopt, maar
pas het alleen daar toe waar het noodzakelijk is. Voorbeeld: Wie kent niet het
verhaal van de schakeling die als testopstelling (open gebouwd op bijv. een
plank) duidelijk beter leek te presteren dan toen deze schakeling overgezet
werd in "zijn nieuwe huisje". 10 tegen 1 dat het nieuwe huisje van
metaal was.... Koper, aluminium of RVS - niet gebruiken.... Als je zorgt voor
een goede schakeling en dat de bedrading goed wordt gelegd, dan heb je echt
gèèn brom. Wat dan wel gebruiken? Hout! Echter geen MDF of multiplex... kies
hier voor de "natuurlijke soorten", keuze genoeg! De beloning zal
zich presenteren in de vorm van een bijzonder open en kleurrijk geluid met als
extra bonus een fantastisch uitziend kastje... (zeg nou zelf, hout ziet er toch
veel beter uit dan de doorsnee metalen kast?) Voor dit kastje is platanenhout
en sitka-spruce gebruikt. Het kastje is "custom made" door Hans
Kortenbach, die dit op bestelling doet...
Bedrading.
Wil
je hier maximaal rendement uit halen? Zoek dan naar draad met een vaste kern
dat geïsoleerd is met natuurlijke materialen... Je krijgt geen groter en meer
open beeld dan van draad dat op de ouderwetse manier is geïsoleerd! Wat zegt
u? Teflon? Handig, smelt niet... meer niet. Natuurlijk is het niet slecht, begrijp
me niet verkeerd! Maar pas het alleen toe in bedrading voor de gloei of netsnoeren...
Ook speelt de diameter van de geleider een belangrijke rol! Dit wordt misschien
wel het meest onderschat! Voor de voorversterker: In de "massa-rail"
van de voeding gebruik je "kaal" installatiedraad van 1.5mm diameter
(zwart VDE schakeldraad zónder plastic isolatie). In de voeding (tot aan de
anode van de buis) 0.9mm doorsnede met katoen isolatie. Voor de signaaldragende
bedrading (van input naar rooster en eventueel van koppel-C tot output) is 0.4mm
met katoen isolatie weer de juiste keuze... Hier is de materiaalkeuze
van de geleider ondergeschikt aan! Beter de juiste diameter met juiste isolatie
in koper dan concessies doen om bijv. met zilver te kunnen werken! Geloof me,
als je dit zo toepast krijg je een ongekende verfijning mèt kracht in het geluid!
Rechts op de foto: vlnr: Teflon stranded, trafo lakdraad 0.7mm, fijn zilver
0.8mm, "geplet" zilver 0.38mm, zwart VDE draad 1.5mm (isolatie verwijderen!!),
koper katoen isolatie 0.9mm, koper papier/katoen isolatie 0.4mm en koper katoen
isolatie 0.1mm.
Transformatoren.
Natuurlijk aanwezig zoals op elke buizenversterker. Laat je hier leiden door
je smaak... Ik heb gekozen voor de produkten van Tribute.
Een mooi nationaal produkt dat zich kan meten met de absolute wereldtop! En
dat "uut Greunin'"! De transformatoren zijn gepot in een metalen behuizing...
Ja, dat is nu dus helaas noodzakelijk daar we de onvermijdelijke strooivelden
enigzins willen afbuigen omdat we op een beperkt oppervlak willen bouwen...
De behuizingen van de transformators worden dus opgenomen in de "massa"
van de schakeling. De voedingstransformator heeft een c-kern hetgeen het geluid
ten goede komt. De smoorspoelen zijn gewikkeld op een amorfe kern, de anode
spoelen op een silicium stalen kern met 0.05mm lameldikte. Dit alles vormt een
mooie kombinatie: bijzonder open en gedetailleerd zonder enige hang naar tè
analytisch.
Buiskeuze.
Ik
heb heel wat buisjes op de voorversterker gehad... Van de bekende UX227 tot
aan de exotische Aa... Allemaal prima buizen met machtig mooie resultaten. Ik
ben echter verknocht geraakt aan de STC 4019A. Dit buisje werd oorspronkelijk
ingezet in telefooncentrales als versterkend element in een zg. "repeater
versterker". Een lange levensduur was dus een vereiste. STC (Standard Telephone
& Cables, de Europese dochter van Western Electric) garandeerde deze buis
destijds voor minimaal 10.000 uur! Na deze 10.000 uur moest de buis nog voldoen
aan bepaalde criteria, en was dus zeker nog niet aan het eind van zijn latijn.
De 4019A heeft een versterking van 8 bij een inwendige weerstand van 5,5 KiloOhm.
Bij 6 milliAmpère staat de buis mooi hoog "in zijn karakteristiek"
en bij deze waardes laat een anodespoel zich uitstekend wikkelen. De 4019A is
niet goedkoop! Hoewel, als je de lange levensduur afzet tegen de prijs, valt
dat per uur uiteindelijk wel weer mee... De 4019A was verkrijgbaar bij RSC-Valves.
Gloeispanning.
De 4019A vraagt 4 Volt bij 250 milliAmpère, een zg. 1 watter dus. Hier kun je
uitstekend een gestabiliseerde voeding voor maken, denk hierbij aan bijv.
de Ronan-regulators. Ik ben echter van mening dat een accu alles pas ècht stil
maakt.... Wil je een zg. "inktzwarte" achtergrond? Moeten de geluiden
"uit het niets" komen? Gebruik dan een accu! Wanneer je een loodacu
van 6 Volt gebruikt met een capaciteit van 9 Ampère/uur, kun je toch gauw een
25 uur continu spelen. Bij uitzetten laat je de accu weer "vollopen"
en de volgende dag kun je weer pobleemloos spelen. Doordat een loodaccu vele
oplaadcycli kan hebben (denk aan de accu in je auto) hoef je niet bang te zijn
voor een "korte" levensduur. Opladen van een loodaccu gebeurd op 1/10
van de capaciteit, in dit geval vraagt de accu dus om een 900 milliAmpère lader.
Op de site van Jim de Kort (VT52.COM) kun je een schema van een acculader vinden
(klik
hier), maar ze zijn ook als bouwpakket leverbaar bij Triodes.nl of bij MachMat.
_______________